ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ
Συγγραφέας: Ελένη Ι. Κανετάκη, Eκδότης: Τ.Ε.Ε., ΙSΒΝ: 960-8369-04-5, Τιμή: 25 ευρώ, πλέον 4,5% ΦΠΑ, Αθήνα 2004
Τα Οθωμανικά λουτρά που κτίστηκαν στον Ελλαδικό χώρο κατά την περίοδο της τουρκικής κυριαρχίας, συγκροτούν μία ξεχωριστή και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα κτιριολογική ενότητα. Ποικίλουν σε μέγεθος, ποιότητα κατασκευής και διακοσμητικό πλούτο, αναδεικνύοντας τις περισσότερες φορές μία υψηλή αισθητική έκφραση εσωτερικών χώρων. Κτίρια τυπικά του ισλαμικού κόσμου, καθώς η εκπλήρωση των κανόνων υγιεινής ήταν συνυφασμένη με τις επιταγές της θρησκείας (σύμφωνα με την οποία οι μουσουλμάνοι έπρεπε να πλένονται συχνά με τρεχούμενο νερό), αντλούν βεβαίως τα πρότυπά τους από προγενέστερα αντίστοιχα είδη και αποτελούν ιστορική συνέχεια των ρωμαϊκών και βυζαντινών λουτρών.
Τα λουτρά ήταν χώροι έντονης δραστηριότητας με κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές παραμέτρους, ακολουθώντας το ρυθμό ανάπτυξης και αστικοποίησης των τουρκικών πόλεων και των τουρκοκρατούμενων περιοχών. Σε άμεση συνάρτηση με τα τζαμιά, τα χαμάμ λειτουργούσαν σαν βασικά σημεία αναφοράς για τις σημαντικότερες τελετουργίες που είχαν σχέση με τη ζωή των ανθρώπων.
Στην έκδοση αυτή παρουσιάζονται τα εναπομείναντα χαμάμ ( 60 κτίρια ) μέσα από σχέδια υφιστάμενων αποτυπώσεων και πλούσιο εικονογραφικό υλικό. Εντοπίζονται σε όλη την ελληνική επικράτεια : τριάντα οκτώ (38) λουτρά βρίσκονται σε είκοσι οκτώ (28) ελλαδικές πόλεις, ενώ τα υπόλοιπα είκοσι δύο (22) συναντώνται σε επτά νησιά του Αιγαίου (Λέσβο, Χίο, Κω, Σύρο, Ρόδο, Καστελλόριζο, Κρήτη). Υπάρχουν λουτρά μικρού, μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους, ενίοτε διπλά (ανδρικά και γυναικεία), τα οποία εναρμονίζονται προς τους κτιριολογικούς τύπους, τα ρυθμολογικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά που συναντάμε σε πολλούς άλλους χώρους της οθωμανικής επικράτειας. Η ακριβής χρονολόγησή τους είναι προβληματική, αφού δεν σώζονται επιγραφές και σε πολλές περιπτώσεις η ερειπιώδης κατάσταση δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την έρευνα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαπίστωση ότι η τυπική διάρθρωση των χώρων (αποδυτήριο, χλιαρό και ζεστό τμήμα), που υπαγορεύεται από την αυστηρά καθορισμένη λειτουργία μέσα σε αυτά, είχε σαν αποτέλεσμα να μην σημειώνεται σημαντική τυπολογική εξέλιξη στα κτίρια αυτά. Η συγκριτική εξέταση των λουτρών του ελλαδικού χώρου οδηγεί στη σύνταξη πέντε χαρακτηριστικών τυπολογικών ομάδων μέσω συσχετισμών και αντιπαραθέσεων : κριτήριο, εκτός από το μέγεθος, απετέλεσε κυρίως η βασική διάταξη των χώρων του ζεστού διαμερίσματος, που συνιστά και τον κύριο λειτουργικό πυρήνα κάθε κτιρίου.
Σημαντικό κεφάλαιο του βιβλίου συνιστά η συγκριτική αντιπαράθεση των κατασκευαστικών μεθόδων, των υλικών και του τρόπου εφαρμογής τους, που εκφράζεται μέσα από την τοιχοποιϊα, τη θολοδομία, αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως τα θυρώματα, ο μόνιμος λειτουργικός και τεχνικός εξοπλισμός, η διακόσμηση των εσωτερικών επιφανειών.
Πρόκειται επομένως για μία σημαντική σωστική καταγραφή των κτιρίων αυτών – φορέων ιστορικής μνήμης, τα οποία ανήκουν σε μία ανεξερεύνητη αρχιτεκτονικά ιστορική περίοδο, συνιστώντας τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, που χάνεται σταδιακά.
ΑΝΕΜΟΜΥΛΙΚΑ ΚΥΘΗΡΩΝ-ΜΑΝΗΣ-ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ -ΑΡΚΑΔΙΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ-ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΙΩΝ ΚΑΤΕΝΑΤΙ ΝΗΣΙΩΝ (Κάλαμος- Καστός-Μεγανήσι)
Συγγραφέας: Ιωάννης Ν. Κουμανούδης, Εκδότης: Τ.Ε.Ε., ISBN: 960-8369-08-8, Τιμή: 28 ευρώ, πλέον 4,5% ΦΠΑ, Αθήνα 2004
Αίνος στους μυλωθρούς :
Σ’ αυτούς που φτιάχναν μύλους και ξυλομηχανές,
Σ’ αυτούς που μάγεψαν τον άνεμο και τις μυλόπετρες.
Πάνω από χίλια χρόνια θρέψανε τον μεγάλο λαό μας…
Είναι οι Ανεμόμυλοι εθνικά μας μνημεία.
Από τον πρόλογο του συγγραφέα
Από πολλά χρόνια πριν, ασχολούμαι με τους ανεμόμυλους της πατρίδος μας, και ήδη έχουν δημοσιευθεί εργασίες μου. Όλες αφορούν στους ξετροχάρηδες ανεμόμυλους από ορισμένες γεωγραφικές περιοχές, όπως τις Κυκλάδες, την Σάμο, την Αττική, την Εύβοια και τελευταία, στο παρόν πόνημα με τα Κύθηρα, ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου, της Ακαρνανίας, και με τρία πανέμορφα νησιά του Β. Ιονίου πελάγους μεταξύ Ακαρνανίας και Λευκάδας.
Το ενδιαφέρον μου εντοπίζεται αποκλειστικά στον τύπο του ξετροχάρη ανεμόμυλου που εκμεταλλεύεται το μέγιστο της Αιολικής ενέργειας με την περιστροφή της τούρλας του μαζί με την ξυλομηχανή. Ο εντοπισμός των ενδιαφερόντων μου μόνο σ΄ αυτόν τον τύπο γίνεται για πολύ απλούς λόγους:
Δεν επαρκώ για όλα μόνος μου, γιατί το έργο μου είναι προσωπικό και απαιτεί, εκτός από το μεράκι, και χρόνο πολύ για τη συλλογή στοιχείων από βουνά, λαγκάδια και νησιά. Παράλληλα θεραπεύω και την Αρχιτεκτονική.
Οι έρευνές μου απεκάλυψαν ότι οι ξετροχάρηδες μύλοι που συνάντησα είναι κτήρια ξεχασμένα, λεηλατημένα από χρήσιμα οικοδομικά υλικά, σκέτα κουφάρια, όπως λέγει ο λαός, που περιμένουν με τραγική υπομονή τη θανή τους. Θανή που έρχεται με καλπασμό. Οι βροχές, οι άνεμοι, και οι σεισμοί είναι οι δήμιοί των, και έμπειροι δήμιοι…
Οι κληρονόμοι αυτών των ξεχασμένων μνημείων δεν μπορούν να αναστήσουν τους ανεμόμυλους, χρήματα δεν υπάρχουν, ούτε τεχνίτες μυλωθροί, γιατί είναι γέροντες σήμερα και ανήμποροι να βοηθήσουν. Tο κράτος αδιαφορεί για όλους αυτούς τους λαϊκούς θησαυρούς, δεν μπορεί και αυτό μόνο του, έχει πολλά να λύσει.
Για τους παραπάνω λόγους είναι σαφές ότι πρέπει σύντομα ν΄ αρχίσει να συντάσσεται ένα Ανεμομυλικόν Corpus όλης της χώρας. Με τη βοήθεια ενός πλήρους Corpus θα είναι δυνατή μια ολοκληρωμένη έρευνα για τους ελληνικούς ξετροχάρηδες ανεμόμυλους. Σ΄ αυτόν τον επιστημονικό τομέα εντοπίζεται η δική μου δραστηριότητα. Είναι βέβαια μια σταγόνα στον ωκεανό, που αν αθροισθεί με άλλες παράλληλες έρευνες άλλων μελετητών, μάλιστα κάτω από συστηματικά πλαίσια έρευνας, θ΄ αποδώσει στο χρόνο σύντομα.
Είναι ευχής έργο πως τώρα τελευταία νέοι συνάδελφοι έδειξαν δραστηριότητα στη συλλογή στοιχείων -έστω και μεμονωμένων -για τους ανεμόμυλους αλλά και τους υδρόμυλους. Αρχίζει λοιπόν να τιμάται το πρώτο “Βιομηχανικό κτήριο” της προβιομηχανικής εποχής του τόπου μας, γιατί είναι κάτι που έπρεπε να είχε γίνει.
Γύρω από ένα ανεμόμυλο υπάρχει πλούσιο εθνικό, θα έλεγα, υλικό σε πολλούς τομείς έρευνας όπως: αρχιτεκτονικής, πολεοδομίας, τεχνικής, δικαίου, (Εθιμικό δίκαιο του λαού μας για τη λειτουργία των ανεμόμυλωνκαι αντίστοιχη νομοθεσία στα Βενετοκρατούμενα νησιά · Maurer — G.Gerola · Xρ. Μαλτέζου) εμπορίου, αισθητικής, λαογραφίας κ.ά. Η εις βάθος παράλληλη έρευνα και αυτών των τομέων είναι βέβαιο πόσο πολύτιμα στοιχεία θα εισφέρει. Πρέπει λοιπόν κι αυτά να μελετηθούν. Όπως είναι γνωστό στους “Μυλολόγους, ή Μυλολογούντες” υπάρχουν διάφορα πολύ σημαντικά και άλυτα, ως σήμερα, προβλήματα γύρω από τους ανεμόμυλους όπως π.χ. πότε εμφανίσθηκαν, γενικώς, και πού εμφανίσθηκαν στον ελληνικό χώρο. Ποιός και πότε τους επενόησε, ποιά η εξέλιξή τους κ.λπ. Έχουν γραφεί κατά καιρούς πολλά, από πολλούς, όμως όλα είναι υποθέσεις, Πιστεύω όμως ότι στα δίκτυα των Μυλολόγων θα εμπλακούν κάποτε στοιχεία που θα λύσουν τα προβλήματά τους.
Στην παρούσα εργασία μου ουδόλως ασχολούμαι με προβληματισμούς των μυλολόγων, δεν εμπίπτουν στον τομέα που ερευνώ. Εντοπίζω ανεμόμυλους άγνωστους, τους αποτυπώνω ή φωτογραφίζω σε λεπτομέρειες και προβαίνω σε περιγραφή και όπου ενδιαφέρει σε σχολιασμούς. Δηλαδή ερευνώ μόνο για να συλλέξω και να δώσω στοιχεία για τη μελλοντική σύνταξη του ελληνικού Ανεμομυλικού Corpus. Έτσι ο αναγνώστης μου δεν θα συναντήσει στις σελίδες αυτού του βιβλίου την πλούσια βιβλιογραφία ( ελληνική και ξένη), που υπάρχει, γιατί δεν ενδιαφέρει. Άλλωστε οι μύλοι που σας παρουσιάζω είναι γνωστοί μόνο σε αγριοπούλια που κουρνιάζουν στα χαλάσματά τους….
Ενίσχυση Κατασκευών για Σεισμικά Φορτία
Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Σπυράκος, Εκδότης: Τ.Ε.Ε., ISBN: 960-8369-05-3, Τιμή 25 ευρώ, πλέον 4,5% ΦΠΑ, Αθήνα 2004
Σε αντίθεση με την ύπαρξη πλούσιας βιβλιογραφίας κανονισμών και προδιαγραφών που αναφέρονται στην ανάλυση και στο σχεδιασμό νέων κατασκευών, τα βοηθήματα που έχει στη διάθεση του ο μηχανικός αλλά και ο φοιτητής για θέματα προσεισμικών και μετασεισμικών επεμβάσεων είναι όντως περιορισμένα.
Η ωριμότητα της επιστημονικής γνώσης και το πολύπλοκο των θεμάτων που σχετίζονται με τις επεμβάσεις σε υφιστάμενες κατασκευές, καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερή την ανάπτυξη ενός κανονιστικού πλαισίου. Αυτή η επιτακτική ανάγκη σε μια χώρα με έντονη σεισμική δραστηριότητα όπως η Ελλάδα, επιχειρείται με την ανάπτυξη του ΚΑΝΕΠΕ, η θεσμοθέτηση του οποίου θα εξασφαλίσει μια αρτιότερη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Με δεδομένο το κενό που υπάρχει στη βιβλιογραφία, το βιβλίο αυτό επιχειρεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες σε θέματα επεμβάσεων που θα βοηθήσουν τον μηχανικό που ασχολείται με την επισκευή-ενίσχυση των κατασκευών. Φιλοδοξεί επίσης να προσφέρει χρήσιμες γνώσεις στο φοιτητή με στόχο την εμπέδωση εννοιών μέσα από παραδείγματα και αριθμητικές εφαρμογές.
Το βιβλίο αποτελείται από εννέα κεφάλαια. Το κεφάλαιο 1 αναφέρεται σε βασικές έννοιες για την επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής και του συστήματος επεμβάσεων με σκοπό τη μείωση της σεισμικής διακινδύνευσης υφιστάμενων κατασκευών.
Στο κεφάλαιο 2 περιγράφονται οι πιο συνήθεις μέθοδοι και όργανα διάγνωσης της συνολικής κατάστασης μιας υφιστάμενης κατασκευής, των επιμέρους δομικών στοιχείων της, καθώς και των υλικών του φέροντος οργανισμού της.
Βασικές έννοιες που σχετίζονται με την εφαρμογή ανελαστικής στατικής ανάλυσης παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 3. Σύγχρονοι κανονισμοί προτείνουν χρήση αυτών των μεθόδων οι οποίες βοηθούν στη κατανόηση της συμπεριφοράς των κατασκευών, όταν υπόκεινται σε ισχυρές σεισμικές δράσεις.
Οι “παραδοσιακές” μέθοδοι επεμβάσεων σε κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα είναι το αντικείμενο του τέταρτου κεφαλαίου. Δόθηκε έμφαση σε επεμβάσεις με μεταλλικά στοιχεία, με δεδομένη την ύπαρξη βιβλιογραφίας και εμπειρίας για τις περισσότερες από τις υπόλοιπες μεθόδους που παρουσιάζονται σ’ αυτό το κεφάλαιο.
Θέματα που αφορούν στη χρήση και στον υπολογισμό βλήτρων και αγκυρίων εμπλουτισμένα με αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν το αντικείμενο του πέμπτου κεφαλαίου.
Επεμβάσεις με τη σχετικά νέα για τη χώρα μας τεχνολογία των ινοπλισμένων πολυμερών αναπτύσσονται στο κεφάλαιο 6. Παρουσιάζονται αριθμητικά παραδείγματα για την εμπέδωση των βασικών εννοιών σχεδιασμού.
Βασικά ερωτήματα σχετικά με το πεδίο εφαρμογής της σεισμικής μόνωσης, τα κυριότερα συστήματα σεισμικής μόνωσης καθώς και βασικές έννοιες σχεδιασμού κατασκευών με σεισμική μόνωση, παρουσιάζονται και διανθίζονται μέσω παραδειγμάτων στο κεφάλαιο 7.
Είδη βλαβών, διαδικασίες αξιολόγησης και μέθοδοι επεμβάσεων σε γέφυρες αποτελούν το αντικείμενο του ογδόου κεφαλαίου. Επισημαίνεται η ανάγκη θεσμοθέτησης περιοδικού ελέγχου των έργων υποδομής και ιδιαίτερα των γεφυρών, σχολικών κτιρίων, νοσοκομείων, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες με προηγμένο τεχνολογικό επίπεδο και έντονη σεισμική δραστηριότητα.
Στο κεφάλαιο 9 παρουσιάζεται η διαδικασία αποτίμησης και ενίσχυσης του φέροντος οργανισμού ενός πολυορόφου κτιρίου από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Ο Σεισμός της Λευκάδας (Μ=6,2), 14 Αυγούστου 2003
Συγγραφέας: ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΙΑΣ & ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ, Εκδότης: Τ.Ε.Ε., ISBN: 960-8369-07-Χ, Τιμή: 8 ευρώ, πλέον 4,5% ΦΠΑ, Αθήνα 2004
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΤΕΕ
Σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου ο σεισμός είναι ενδημικό φαινόμενο, η εκδήλωση κάθε σεισμικής δόνησης δεν μπορεί παρά να τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής και μελέτης. Άλλωστε, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει δυνατότητα πρόβλεψης οποιουδήποτε σεισμού, η μελέτη των συνεπειών μιας δόνησης και ο εμπλουτισμός της γνώσης μας, επέχει θέση πρόβλεψης, οπωσδήποτε μακροπρόθεσμης, ικανής, ωστόσο, να περιορίσει ή και να εξαλείψει επανάληψη ευρείας έκτασης ζημιών.
Με αυτό το σκεπτικό, λοιπόν, το ΤΕΕ, ως επιστημονικός οργανισμός και ως τεχνικός σύμβουλος της πολιτείας και του λαού μας, υποστηρίζει κάθε επιστημονική εργασία η οποία αποσκοπεί στη συγκέντρωση στοιχείων και αναλύσεων, που συντελούν στην αύξηση των γνώσεων, αλλά και στη τεκμηρίωση αποφάσεων και μέτρων, που συμβάλλουν στη μελλοντική ?οχύρωση? της χώρας έναντι διαφόρων κινδύνων, όπως αυτών που προέρχονται από τον εγκέλαδο.
Μια τέτοια εργασία είναι η ανά χείρας, αποτέλεσμα της συστηματικής δουλειάς επιστημόνων του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ), ενός φορέα που επί 20 χρόνια συμβάλλει καθοριστικά, με την έρευνα υψηλού επιπέδου που πραγματοποιεί, στην ορθή εκτίμηση του σεισμικού κινδύνου και κατ’ επέκταση στη λήψη μέτρων για τη μείωση των συνεπειών των σεισμών στα παντός είδους τεχνικά έργα.
Ο σεισμός της Λευκάδας (14 Αυγούστου 2003), αν και σημειώθηκε σε μια περιοχή κατ’ εξοχήν σεισμογενή, είχε ορισμένα χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και καινοφανή, όπως αυτά που προκύπτουν από τις βλάβες που προκάλεσε σε κατασκευές και γεωκατασκευές (λιμάνια, οδικό δίκτυο) του νησιού. Ακριβώς αυτές οι ιδιαιτερότητες επέβαλαν την καταγραφή και ανάλυση όλων των στοιχείων, αλλά και τη σύνταξη προτάσεων για την αποτροπή επανάληψής τους στο μέλλον. Εργασία πολλαπλά και πρακτικά χρήσιμη για το σύνολο των μηχανικών, που μελετούν και κατασκευάζουν τεχνικά έργα τόσο στη Λευκάδα, όσο και σε άλλες εξίσου σεισμογενείς περιοχές της χώρας.
Γι’ αυτό το λόγο το ΤΕΕ την ενέταξε στη βιβλιοθήκη των επιστημονικών εκδόσεων που δημιουργεί για χάρη των μηχανικών, αποσκοπώντας στη διάδοση και τον εμπλουτισμό της γνώσης. Mε αφορμή εξάλλου αυτό το σεισμό, για πρώτη φορά είχαμε μια καθολική αναγνώριση των ικανοτήτων και γνώσεων των Ελλήνων μηχανικών, της δράσης των σχετικών Ελληνικών Ιδρυμάτων, της σημασίας των νέων κανονισμών και της ανάγκης δυναμικής αναθεώρησής τους με βάση τα νέα δεδομένα και την ανάλυσή τους. Γιάννης Αλαβάνος, Πρόεδρος του ΤΕΕ
Η παρούσα έκδοση έχει ως στόχο την ολοκληρωμένη παρουσίαση του σεισμού της Λευκάδας της 14ης Αυγούστου 2003 και των συνεπειών του στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, όπως αυτές καταγράφηκαν και αναλύθηκαν από το ερευνητικό προσωπικό του ΙΤΣΑΚ, και απευθύνεται στον επιστημονικό και τεχνικό κόσμο της χώρας.
