Έκθεση Ανθρώπινης Ανάπτυξης ΟΗΕ – 2022

Πολλαπλές κρίσεις σταματούν την πρόοδο. 9 στις 10 χώρες οπισθοχωρούν στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Η έκθεση του ΟΗΕ για την ανθρώπινη ανάπτυξη ήρθε να υπογραμμίσει πόσο κυριαρχεί η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα στον πλανήτη.

Η ανθρωπότητα είναι συνυφασμένη με την ανασφάλεια και την ανησυχία. Πράγμα λογικό εάν αναλογιστούμε τους διάφορους κινδύνους που αντιμετώπισε στην ιστορική της διαδρομή. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες φαινόταν η τάση προς τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, τουλάχιστον αυτού που μετράται σε υλικούς όρους, που οδηγεί και σε έναν κατευνασμό αυτής της ανασφάλειας, παρά τον πολλαπλασιασμό των παραγόντων ανησυχίας, ξεκινώντας από τις ίδιες τις πολύμορφες οικολογικές απειλές που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.

Ωστόσο, ο συνδυασμός ανάμεσα στην πανδημία, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την κλιμάκωση των φαινομένων που δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ, έχουν οδηγήσει σε μια ένταση του αισθήματος της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας σε παγκόσμια κλίμακα. Ποιο συγκεκριμένα, αυτό αποτυπώνεται από τον συνδυασμό της παγκόσμια οικονομικής κρίσης, της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης, της ενεργειακής κρίσης, της κρίσης δημόσιας υγείας που συνεπάγεται η συνεχιζόμενη πανδημία και της επαπειλούμενης πλέον διατροφικής κρίσης. Ήδη πριν από την πανδημία οι έρευνες έδειχναν ότι 6 στους 7 ανθρώπους στον πλανήτη αισθάνονταν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ανασφαλείς.

Υποχώρηση του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης

Εδώ και μερικές δεκαετίες ο ΟΗΕ χρησιμοποιεί ένα σύνθετο στατιστικό δείκτη, τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (Human Development Index, HDΙ) για να μπορεί να μετρά με τρόπο συνολικό την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι κοινωνίες. Σε αντίθεση με μονοσήμαντους δείκτες όπως το ΑΕΠ, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης συνδυάζει διαφορετικές συνιστώσες: τη μεγάλη και υγιή ζωή όπως προκύπτει από δείκτες όπως το προσδόκιμο ζωής. Τη γνώμη και τη μόρφωση, όπως προκύπτει από το ποσοστό αλφαβητισμού και τον αναμενόμενο βαθμό εκπαίδευσης. Την ποιότητα ζωής όπως προκύπτει από τα βασικά οικονομικά δεδομένα, όπως το κατά κεφαλή ΑΕΠ και η αγοραστική δύναμη.

Σε αυτό το πλαίσιο η τρέχουσα έκθεση του ΟΗΕ για την ανθρώπινη ανάπτυξη, καταγράφει μία υποχώρηση του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης για δύο χρόνια (2020-2021), μια υποχώρηση που αντιστρέφει μια σταθερά ανοδική πορεία ήδη από το 1990 και που ισοδυναμεί με απώλεια των κατακτήσεων των προηγούμενων δεκαετιών.

Ο κόσμος πρέπει να βγει από την παγκόσμια παράλυση για να διασφαλίσει το μέλλον των ανθρώπων και του πλανήτη, ξεκινώντας εκ νέου την αναπτυξιακή του τροχιά. Ο κόσμος παραπαίει από κρίση σε κρίση, παγιδευμένος και ανίκανος να αντιμετωπίσει τις ρίζες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε. Χωρίς μια απότομη αλλαγή πορείας, μπορεί να οδεύουμε προς ακόμη περισσότερες στερήσεις και αδικίες, προειδοποιεί το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP).

Η τελευταία αυτή έκθεση για την ανθρώπινη ανάπτυξη, «Αβέβαιοι καιροί, Αβέβαιες Ζωές: Διαμορφώνοντας το μέλλον μας σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο», που παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβρη του 2022 από το UNDP, αναφέρει ότι τα στρώματα αβεβαιότητας συσσωρεύονται και αλληλεπιδρούν για να αναστατώσουν τη ζωή των πολιτών με πρωτοφανείς τρόπους. Τα τελευταία δύο χρόνια είχαν καταστροφικές επιπτώσεις για δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, όταν κρίσεις όπως ο COVID-19 και ο πόλεμος στην Ουκρανία χτύπησαν και αλληλεπίδρασαν με σαρωτικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, επικίνδυνες παγκόσμιες αλλαγές που είχαν σαν αποτέλεσμα και τεράστιες αυξήσεις στην πολιτική πόλωση.

Για πρώτη φορά στα 32 χρόνια που το UNDP τον υπολογίζει, ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης, ο οποίος μετρά την υγεία, την εκπαίδευση και το βιοτικό επίπεδο ενός έθνους, έχει μειωθεί παγκοσμίως για δύο συνεχόμενα χρόνια. Η ανθρώπινη ανάπτυξη έχει υποχωρήσει στα επίπεδα του 2016, αντιστρέφοντας μεγάλο μέρος της προόδου προς τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης παγκοσμίως.

Η αντιστροφή είναι σχεδόν καθολική, καθώς πάνω από το 90% των χωρών κατέγραψαν  πτώση στη βαθμολογία HDI είτε το 2020 είτε το 2021 και περισσότερο από το 40% μειώθηκε και τα δύο χρόνια, σηματοδοτώντας ότι η κρίση εξακολουθεί να βαθαίνει για πολλούς.

Ενώ ορισμένες χώρες αρχίζουν να στέκονται ξανά στα πόδια τους, η ανάκαμψη είναι άνιση και μερική, διευρύνοντας περαιτέρω τις ανισότητες στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Η Λατινική Αμερική, η Καραϊβική, η υποσαχάρια Αφρική και η Νότια Ασία έχουν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά.

«Ο κόσμος αγωνίζεται να ανταποκριθεί σε αλλεπάλληλες κρίσεις. Έχουμε δει με το κόστος ζωής και τις ενεργειακές κρίσεις ότι, ενώ είναι δελεαστικό να επικεντρωθούμε σε γρήγορες λύσεις όπως η επιδότηση των ορυκτών καυσίμων, οι τακτικές άμεσης ανακούφισης καθυστερούν τις μακροπρόθεσμες συστημικές αλλαγές που πρέπει να υλοποιήσουμε», λέει ο Achim Steiner, επικεφαλής του UNDP.

Η έκθεση διερευνά γιατί δεν συμβαίνει η αλλαγή που απαιτείται και υποδηλώνει ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο η ανασφάλεια και η πόλωση αλληλοτροφοδοτούνται σήμερα για να αποτρέψουν την αλληλεγγύη και τη συλλογική δράση που χρειαζόμαστε για την αντιμετώπιση των κρίσεων σε όλα τα επίπεδα. Οι υπολογισμοί δείχνουν, για παράδειγμα, ότι εκείνοι που αισθάνονται πιο ανασφαλείς είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν ακραίες πολιτικές απόψεις.

Για να χαράξουμε μια νέα πορεία, η έκθεση συνιστά την εφαρμογή πολιτικών που εστιάζουν στις επενδύσεις – από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως την ετοιμότητα για πανδημίες και την ασφάλιση – συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής προστασίας – για να προετοιμάσουμε τις κοινωνίες μας για τα σκαμπανεβάσματα ενός αβέβαιου κόσμου. Η καινοτομία στις πολλές μορφές της — τεχνολογική, οικονομική, πολιτιστική — μπορεί επίσης να δημιουργήσει ικανότητες – δεξιότητες για αποτελεσματική ανταπόκριση στις προκλήσεις που θα ακολουθήσουν.

«Για να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα, πρέπει να διπλασιάσουμε την ανθρώπινη ανάπτυξη και να κοιτάξουμε πέρα από τη βελτίωση του πλούτου ή της υγείας των ανθρώπων», λέει ο Pedro Conceição του UNDP, επικεφαλής συγγραφέας της έκθεσης. «Αυτά παραμένουν σημαντικά. Πρέπει επίσης να προστατεύσουμε τον πλανήτη και να παρέχουμε στους ανθρώπους τα εργαλεία που χρειάζονται για να αισθάνονται πιο ασφαλείς, να ανακτήσουν την αίσθηση του ελέγχου της ζωής τους και να έχουν ελπίδα για το μέλλον».

Πληροφορίες:https://hdr.undp.org/human-development-report-2021-22